Nafarroako “Eremu ez euskalduna” ala “Eremu Diskriminatua”? Nola izendatu?

Artikulu honetan Nafarroako azpi eskualde bati buruz arituko gara, hain zuzen ere Euskararen Legeak zehaztutako “Eremu ez euskaldunari” buruz. Izendapen honek baina, bere baitan bi tranpa gordetzen ditu bederen.

Batetik, izenak berak euskara arrotz egiten du eskualdean. Besteren artean, definizio interesatu honek euskaldunak eta euskaltzaleak haien herrietan alienatzea bilatzen zuen. Nolabaiteko neutraltasunez jantzia, egoera bat deskribatzea baino (1986an euskararen ezagutza apala eremu horretan), egoera hori betikotzea bilakatu da termino honen xedea. Eta zoritxarrez, betikotu ez, baina bai atzeratu egin duela aldaketa hori; behinik behin euskara ezagutzaren aldetik.

Bigarrenik, terminoa interesatua eta kaltegarria izateaz gain, gaur egun faltsua dugu ere. 2007an Miquel Gros i Llados-ek argitaraturiko “Recuperación del Euskera en Navarra” liburuan ondokoa baieztatzen zen: “lo que se quiere demostrar en este estudio es que la atribución de cada comarca a una u otra zona lingüística, tuvo una relación directa con la presencia del euskera”. Honen arabera, herri batean garaiko euskararen ezagutzak (euskaldunak eta “ia euskaldunak”) biztanleriaren %10a gainditzen bazuen “Eremu euskaldunean” kokatzen zen herria; %5a gainditzen bazuen “Eremu mistoan” eta, bestela, “Eremu ez euskaldunean”.

Bada gaur da eguna non 1986an jarraitutako irizpideak orain ezarriko balira, berauen egokitasuna baloratzera sartu gabe, “Eremu ez euskalduna” delakoa desagertuko zen. 2011n egindako erroldaren arabera “euskalduntasun” maila biztanleria osoaren %9an legoke.

Hortaz, bertako zein inguruko hiritarrentzako kaltegarria izanik eta eskualde horren errealitatea ez duenez inolaz ere islatzen, eskualdea “Eremu diskriminatua” izendatzea aldarrikatzen dugu. Eta hala beharko luke bertako herritarrek hizkuntza aldetik Nafarroa osoko diskriminaziorik handienak jasaten dituztelako eta, bereziki, bertan bizi diren euskaldunak alienatu eta arrotz bilakatzea terminologikoki ekiditeko.

Alfredo.